آسیب های اینترنت
آسيب هاي اينترنت بر توانايي ذهني انسان امروزه اينترنت (Internet) به عنوان يكي از پيشرفته‌ترين و فراگيرترين فناوري هاي عصر حاضر، مورد توجه همگان قرار گرفته‌است، اينترنت، دسترسي سريع و آسان به حجم عظيمي از اطلاعات را براي بشر فراهم كرده است. علاوه بر آن مرزها را از ميان برداشته و دسترسي به انواع مختلفي از
آسيب هاي اينترنت بر توانايي ذهني انسان
امروزه اينترنت (Internet) به عنوان يكي از پيشرفته‌ترين و فراگيرترين فناوري هاي عصر حاضر، مورد توجه همگان قرار گرفته‌است، اينترنت، دسترسي سريع و آسان به حجم عظيمي از اطلاعات را براي بشر فراهم كرده است. علاوه بر آن مرزها را از ميان برداشته و دسترسي به انواع مختلفي از خدمات نظير خدمات بانكي، مالي، آموزشي، تجاري، اجتماعي، اداري، علمي و … را در سراسر جهان بدون محدوديت هاي زماني و مكاني ممكن ساخته است.اما اينترنت با همه مزايا و امكاناتي كه فراروي بشر قرار داده است، آسيب هايي را نيز به دنبال دارد. انديشمندان با نگاه هاي مختلفي به اين آسيب ها پرداخته اند.
برخي با نگاه اجتماعي و فرهنگي به اين آسيب ها اشاره كرده اند، گروهي نيز آسيب هاي روان شناختي آن را مورد بررسي قرار داده اند. دسته اي از متفكران از چالش هاي سياسي و حقوقي آن گفته اند، فيلسوفان ما را با آسيب هاي اينترنت از ديدگاه فلسفي آشنا نموده اند و پژوهشگران علوم شناختي نيز با استفاده از دستاوردهاي علوم شناختي و مطالعات ذهن آسيب هاي ذهني اينترنت را گوشزد كرده اند.اين مقاله رويكرد شناختي را در پيش گرفته و در آن به برخي از آسيب هايي كه اينترنت بر توانايي هاي ذهني انسان نظير هوش، درك مطلب، حافظه، توجه، تمركز، حل مساله، خلاقيت و … وارد مي كند، اشاره مي شود.
لزوم نگاه آسيب شناسانه به اينترنت
ممكن است در اين جا سوالي مطرح شود كه چرا با وجود كاربردهاي فراواني كه اينترنت دارد به آسيب هاي آن بپردازيم. شايد آشنايي با اين آسيب ها ما را در استفاده از اين ابزار مفيد دچار ترديد كند.در پاسخ مي توان گفت، آشنايي با ديدگاه هاي صاحبنظران رشته هاي مختلف درباره آسيب هاي اينترنت به ما كمك مي كند، با نگاهي عميق تر و با نگرشي دقيق تر به اين تكنولوژي فراگير كه ابعاد مختلف زندگي ما را تحت تاثير خود قرار داده است، بنگريم.
همچنين باعث مي شود در استفاده از اين ابزار دقت لازم را مبذول داريم تا با كمترين آسيب مواجه شويم.براي آشنايي با آسيب هاي ذهني اينترنت، به چند نمونه از تحقيقات پژوهشگران در زمينه آسيب هايي كه اينترنت به توانايي هاي ذهني انسان وارد مي كند، اشاره مي شود.صفحات اينترنتي به دليل وجود حجم و تنوع زياد مطالب و ابر پيوندهاي موجود در آن ها، با انحراف حواس و پراكنده نمودن توجه و رشته افكار كاربران، باعث چند پاره شدن توجه آنان مي شوند.
كاربراني كه به طور مداوم توسط ايميل ها و پيام هاي فوري حواس شان پرت مي‌شود، يا در حين مرور صفحات اينترنتي با ناآرامي مدام از صفحه اي به صفحه ديگر و از پيوندي به پيوند ديگر مي روند، دچار كاهش قدرت تمركز ميشوند.كاربران در حين استفاده از اينترنت به دليل تعداد و تنوع زياد صفحات اينترنتي و حجم انبوه اطلاعات و فرصت كمي كه در اختيار دارند، به دقت و با عمق كافي مطالب را مطالعه نمي كنند و با سرعت از روي مطالب رد مي شوند، كه باعث شتاب فكري شده و از عمق آن مي كاهد.
زماني كه تمركز كاربران اينترنتي در حين مشاهده و مرور صفحات وب به طور مداوم منحرف و گسيخته مي شود، مغز آن ها قادر به برقرار كردن تماس هاي عصبي قدرتمند و گسترده اي كه به درك عميق تر منجر مي گردد، نمي شود. كاربران در اين وضعيت صرفاً به پردازشگرهاي اطلاعاتي تبديل مي شوند كه با شتاب، قطعات پراكنده اطلاعات را به حافظه كوتاه مدت خود وارد و از آن خارج مي كنند. اينترنت كاربران خود را به طور مداوم در يك حالت جابجايي ذهني نگه مي دارد.
درك مطلب كاربراني كه متن هاي اينترنتي را در صفحاتي كه داراي پيوندهاي و لينك هاي زيادي است مطالعه مي كنند، به دليل كاهش توجه و تمركز و پراكنده شدن توجه شان، نسبت به كساني كه متون را به شيوه چاپي و مكتوب مطالعه مي كنند، كمتر است.كاربراني كه صفحات وب شلوغ و متنوع را مشاهده مي كنند، به نسبت كساني كه اطلاعات را به شيوه اي ساده تر و خلوت تر دريافت مي كنند، كمتر اطلاعات را به ياد مي آورند.
استفاده بيش از حد كارمندان از اينترنت در محل كار و وبگردي هاي بي هدف آنان در ساعات اداري، باعث كاهش دقت و تمركز كارمندان در كارها شده است كه اين كاهش دقت، موجب پايين آمدن بهره وري و كارايي آن ها شده است.نيكلاس كار در كتاب «عمق هاي سطحي: اينترنت چه اثري بر مغز ما دارد؟» اينترنت را باعث كاهش توانايي هاي ذهني انسان و تضعيف قدرت خلاقيتش عنوان مي كند.وي در يكي ديگر از مقالاتش، با عنوان «آيا گوگل ما را كودن مي كند؟» به نقد جستجوهاي اينترنتي و در دسترس بودن سريع اطلاعات از طريق موتورهاي جستجو مي پردازد.
وي كاربران موتورهاي جستجو را افرادي با اطلاعات عمومي بالا اما كم عمق و سطحي مي داند.ماريان ولف روانشناس رشد، مي‌گويد: شيوه خواندني كه با اينترنت رواج مي‌يابد، شيوه‌اي است كه «كارايي» و «فوريت» را بر هر چيز ديگر برتري مي‌دهد، و در حال تضعيف توانايي ما در مطالعه عميق است. وي مي‌گويد ما در هنگام مطالعه آنلاين تمايل داريم «تنها به رمزگشايان اطلاعات» تبديل شويم. قابليت ما در تفسير متن و ايجاد ارتباط هاي ذهني غني كه هنگام مطالعه عميق و بدون پرسه حواس ايجاد مي‌شود، تا حد زيادي بي‌كار مي‌ماند.
علل آسيب هاي ذهني اينترنت
از ديدگاه نيكلاس كار در مقاله «آيا اينترنت ما را كودن تر مي كند؟» وجه مشترك آسيب هاي ذهني اينترنت، چند پاره شدن توجه و كاهش قدرت تمركز در حين مرور صفحات وب است. توان ادراكي انسان، منوط به توانايي وي در حفظ تمركز و توجه در درك اطلاعات است. تنها زماني كه انسان توجه و تمركز خود را به اطلاعات مبذول مي دارد، قادر به پيوند اين اطلاعات با اطلاعات و دانشي است كه از قبل در حافظه خود تثبيت كرده است. اين پيوند، براي درك اطلاعات و مفاهيم، ضروري است.
بر ااس تحقيقات دانشمندان، علت ديگر آسيب هاي ذهني اينترنت، كند شدن فعاليت نورون هاي مغزي كاربران است. همچنين جستجوهاي اينترنتي كه بيشتر شامل اطلاعات سطحي است، روي ساختار حافظه بلندمدت و كوتاه مدت انسان تاثير منفي مي گذارد. حافظه كوتاه مدت نمي تواند اطلاعات سطحي جستجو شده در اينترنت را به مدت زيادي در خود نگه دارد و به دليل اين كه اطلاعات موجود در حافظه كوتاه مدت به درستي به حافظه بلند مدت انتقال نمي يابد، حافظه بلند مدت را تضعيف مي كند.
با توجه به اين كه حافظه بلند مدت مركز خلاقيت، ايده پردازي و تفكر در انسان است، اينترنت و جستجوهاي اينترنتي باعث كاهش خلاقيت كاربران مي شود.
زماني كه تمركز كاربران اينترنتي در حين مشاهده و مرور صفحات وب به طور مداوم منحرف و گسيخته مي شود، مغز آن ها قادر به برقرار كردن تماس هاي عصبي قدرتمند و گسترده اي كه به درك عميق تر منجر مي گردد، نمي شود.
كاربران در اين وضعيت صرفاً به پردازشگرهاي اطلاعاتي تبديل مي شوند كه با شتاب، قطعات پراكنده اطلاعات را به حافظه كوتاه مدت خود وارد و از آن خارج مي كنند. اينترنت كاربران خود را به طور مداوم در يك حالت جابجايي ذهني نگه مي دارد.درست است كه اينترنت برخي از مهارت هاي ذهني انسان را تقويت مي كند ولي همين تكنولوژي ممكن است مهارت هاي ذهني ديگر انسان را تضعيف كند.
مثلا صفحات و ابزارهاي چندرسانه اي هوش بصري و فضايي كاربران را تقويت مي كند، اما باعث مي شود درك انتزاعي و توان حل مسئله انسان را تضعيف كند. بنابراين بايد با شناخت آسيب هاي اينترنت و استفاده از روش هاي توصيه شده متخصصان در نحوه استفاده از اينترنت، اين آسيب ها را به حداقل ممكن برسانيم.
مهم ترين آسيب هاي اينترنت
مهم ترين آسيب هاي اينترنت عبارت اند از: ۱-آسيب هاي فکريامروزه دنياي رايانه، هويت يابي و هويت جويي نسل جوان و نوجوان را در ابعاد فکري و اخلاقي تحت تأثير قرار داده، تا جايي که آسيب هاي اجتماعي رابطه اي تنگاتنگ با مقوله ي فن آوري اطلاعات، انفجار اطلاعات و جهاني شدن پيدا کرده است. رايانه موجب بروز پديده اي جديد با عنوان «اعتيادهاي نو و مدرن» شده و بدين وسيله سبب افزايش آسيب هاي اجتماعي گرديده است. استفاده ي خارج از حد متعارف از اينترنت، موجب ايجاد وابستگي شديد رواني و فکري مي شود، به طوري که بعضي از کاربران به يک فضاي غير واقعي پناه برده، در آن جا زندگي مي کنند.(۱)با ورود اينترنت و رايانه به درون خانواده ها، بين والدين و فرزندان جدايي فکري، عاطفي و فيزيکي رخ مي دهد. نتيجه ي تحقيقات نشان مي دهد که درصد بالايي از نوجوانان و جوانان از اينترنت براي فعاليت هاي بيهوده اي نظير: دوست يابي، بازي و صحبت با يک ديگر استفاده مي کنند. محيط جذاب و به ظاهر صميمانه ي سايت هاي اينترنتي سبب مي شود که کاربر بدون آن که گذر زمان را حس کند در آن ها فعاليت داشته باشد. از طرفي، نوجوان که پشت ميز رايانه و اينترنت نشسته است برنامه هاي سايت را لذت بخش تر از سخنان پدر و مادر مي داند و در نتيجه، در ارتباطات، رفتار و زندگي اجتماعي او اختلال ايجاد مي شود.۲-آسيب هاي اجتماعي- فرهنگي در سال ۱۹۵۵ ميلادي روان پزشکي به نام «گلد برگ» اعتياد جديدي به نام اعتياد به اينترنت را کشف کرد. اين اعتياد به سرعت رو به گسترش است و هر روز افراد جديدي را به کام خود مي کشد. گاه مشاهده مي شود که افراد يا فرزندان ما چنان در اتاق هاي گفت و گو غرق مي شوند که حتي زمان صرف ناهار يا شام را به فراموشي مي سپارند. اين ها علائمي شبيه الکلي ها يا معتادان به مواد مخدر دارند.بسياري از آن ها از بي خوابي رنج مي برند، خسته اند و روابطشان با اطرافيان و جامعه به حداقل رسيده است و بيشتر حالت عصبي دارند. کم رنگ شدن و از بين رفتن رابطه ي عاطفي کاربر با اعضاي خانواده و تبديل آن به رابطه اي سرد و مسالمت آميز، از ديگر اثرهاي نامطلوب اعتياد به اينترنت است.از طرفي، سودجويان از طريق القائات فرهنگي، زمينه را براي گريز فرهنگي کاربران فراهم مي کنند و موجب از خود بيگانگي و از دست دادن هويت فرهنگي آنان مي شوند.
کودکاني که از بدو زندگي و در دوران کودکي به دليل کمبود فضاهاي تفريحي و آموزشي در جامعه، در منزل با بازي هاي کامپيوتري مشغول مي شوند، به تدريج نوعي انزواطلبي را پيش مي گيرند که در نهايت باعث منزوي شدن آنان از اجتماع مي شود. حال آن که کودکان در دوران رشد مي بايست با هم نوعان و کودکان هم سن خود بازي هاي دسته جمعي انجام دهند تا ارتباطات اجتماعي را فراگيرند. منزوي شدن کودک و بازي با افرادي که در دنياي واقعي وجود خارجي ندارند، در آينده ممکن است آثار بسيار منفي و نامطلوب در رفتارهاي اجتماعي کودک ايجاد کند.
۳-آسيب هاي اخلاقيحدود ۱/۵ درصد از مجموع اطلاعات موجود در سايت هاي اينترنتي، غير اخلاقي، بيش از ۹۰ درصد از آن ها تجاري و مابقي آن ها با امور علمي، فرهنگي، ورزشي و ساير موضوعات، مرتبط است. اين در حالي است که ۱۱ درصد افراد روي زمين با رفتارهاي جنسي ناسالم مواجه اند که اصولا ربطي به اينترنت ندارد.بنابراين، آسيب هاي ناشي از اينترنت، در مقايسه با شرايط عادي فساد اخلاقي در جامعه، چندين برابر کمتر است، اما آن چه مي تواند در اينترنت خطرناک تر تلقي گردد، ارتباطي است که از طريق اتاق هاي گفت و گو بين افراد مختلف برقرار مي شود و در برخي موارد صدمات فراواني به وجود مي آورد. اين اتاق هاي گفت و گو که معمولا با نام هاي جعلي و مجهول امکان ارتباط در آن وجود دارد، مي تواند زمينه هاي لازم را براي ايجاد برخي از مفاسد اجتماعي به وجود آورد و تقريبا راهي براي جلوگيري از آن وجود ندارد.
به جرأت مي توان گفت که خطر اتاق هاي گفت و گو به مراتب بيشتر از سايت هاي غير اخلاقي موجود در اينترنت است، زيرا بي اطلاعي خانواده ها از اين موضوع خطرهايي را به آنان تحميل مي کند. از سوي ديگر، از جمله چالش هاي اساسي گسترش فن آوري ارتباطات در جهان، مخصوصا در کشورهاي در حال توسعه، آسيب هاي فرهنگي و اجتماعي است. قرار گرفتن در معرض فرهنگ هاي گوناگون، آزادي هاي زياد در يک دوره ي زماني نسبتا کوتاه و امکان دسترسي به اطلاعات غير اخلاقي گوناگون از طريق اينترنت، برخي از نمونه هاي اين خطرها مي باشد.
۴-آسيب هاي جسمانياستفاده بيش از حد از رايانه ، آثار زير را به دنبال دارد:الف)تيک ها، فشارهاي عصبي، چشم درد، چاقي و انزواي اجتماعي را منجر مي شود؛ب)رکود فعاليت هاي معده، ايجاد چاقي، عدم جذب چربي ها، افزايش قند خون، کم شدن فعاليت کلي بدن و مشکلات تنفسي را به همراه دارد؛ ج)سبب افتادن سر شانه ها و خارج شدن ستون فقرات از حالت طبيعي مي شود؛د)کودکان و نوجوانان را از يادگيرهاي شناختي، جسماني و اجتماعي باز مي دارد.(۲)بازي هاي کامپيوتري به سبب داشتن صفحات گرافيکي، تنوع رنگ و سرعت زياد تعويض صفحات، تأثيرات منفي بر روي مغز و اعصاب کودکان مي گذارد و از اين راه برخي اختلالات را موجب مي شود. تأثيرات منفي کامپيوتر بر بدن افراد شامل دردهاي شديد کمر، دست، گردن و سر، که به صورت آرتروز ظاهر مي شود و گاهي موجب ايجاد کيست معضلي در مچ دست مي گردد. جمع آوری کننده : علیرضا جهانشاهی آموزشگاه المهدی شهر بهار