مواد غذایی مورد نیاز مغز
كودكان مخصوصا در ۵ سال اول تولد در حال رشد و تكامل هستند، چون مغز كودك فرمانده تمام اعضا و دستگاههاي بدن و مركز درك، حافظه، توجه و آموختن است، بنابراين نياز مغز به اكسيژن و انرژي در اين سنين بيشتر است و براي رشد و تكامل سلولهاي مغز و عمل آنها، موادغذايي اختصاصي نياز است.اين مواد اختصاصي عبارتند از:
كودكان مخصوصا در ۵ سال اول تولد در حال رشد و تكامل هستند، چون مغز كودك فرمانده تمام اعضا و دستگاههاي بدن و مركز درك، حافظه، توجه و آموختن است، بنابراين نياز مغز به اكسيژن و انرژي در اين سنين بيشتر است و براي رشد و تكامل سلولهاي مغز و عمل آنها، موادغذايي اختصاصي نياز است.اين مواد اختصاصي عبارتند از:
كولين(Choline): حدود ۳۰ درصد وزن خشك مغز در كودكان سالم از كولين تشكيل شده است. مهمترين و موثرترين واسطه شيميايي مغز انسان استيل كولين (Acethyl Choline) است. براي اين كه كودك و نوجوان حافظه طبيعي داشته باشد، بايد مقدار استيل كولين مغز او طبيعي باشد. استيل كولين موجب ميشود كه پيامهاي عصبي از يك سلول به سلول ديگر منتقل گردد. اين ماده در مغز نوزادان زياد است ولي هر چه سن بيشتر ميشود، مقدار استيل كولين مغز و مواد تشكيلدهنده آن كاهش مييابد. براي ساخته شدن استيل كولين وجود ويتامينهاي ۱ B ، ۶ B ،۱۲ B و ويتامينC و همچنين لسيتين ضروري است. اگر كودك يا نوجوان موادغذايي كه داراي مواداوليه كه براي ساختن استيل كولين نياز است مانند تخممرغ، دانهها، مغزها، ماهي و گوشت، سبزيها و ميوهها را نخورد، دچار اختلال در يادگيري، بيخوابي، كجخلقي و تحريكپذيري ميگردد. اگر كودكي چنين علائمي دارد و تغذيه او در گذشته ناكافي بوده است و مشكل تغذيه چه به علت رفتاري يا بيماري داشته است بايد تغذيه او اصلاح و در ضمن املاح كلسيم، منيزيم، روي، آهن و ويتامينها به صورت دارو به او داده شود.
لسيتين (Lecithin): يك نوع چربي است، اين ماده سبب انتقال امواج عصبي مغز از يك سلول به سلول ديگر ميگردد. كولين و لسيتين ۲ ماده مهم براي توليد استيل كولين ميباشند كه مهمترين واسطه شيميايي مغز در عملكرد حافظه و فعاليتهاي سلولهاي مغز ميباشد. غذاهايي كه داراي لسيتين ميباشند عبارتند از: زرده تخممرغ، آجيلها، گندم سبوسدار، سويا، ذرت، جگر و روغنهاي گياهي.
املاح و ويتامينها
كلسيم و منيزيم: املاح كلسيم و منيزيم براي رشد و تكامل سلولهاي عصبي و همچنين براي واسطههاي شيميايي ضروري است. اين املاح موجب شل شدن و آرامش اعصاب و عضلات بدن ميگردد. اگر كلسيم و منيزيم به مقدار كافي به بدن كودك نرسد، كودك دچار تحريكپذيري و پرخاشگري ميگردد.
روي(zinc): روي در اعمال مغز و حافظه و در ساختن ماده سروتونين در مغز اهميت دارد. سروتونين موجب آرامش مغز و جلوگيري از تشويش و هيجان و بيخوابي ميگردد. براي اين كه سروتونين در بدن ساخته شود، ماده پروتئيني به نام تريپتوفان نياز است كه بايد از راه غذاهايي همچون نان، ماكاروني، روغن ماهي و موز به بدن برسد. براي ساخته شدن سروتونين همچنين ويتامينهاي۶B و۱۲B و فوليكاسيد نياز است. اين نوع ويتامينها نيز در گوشت، ماهي، مرغ، گوسفند و گوساله و ميوهجات و سبزيجات وجود دارد.
آهن: نقش آهن در بدن كودكان و نوجوانان متعدد و بسيار مهم ميباشد. مهمترين عمل آن انتقال اكسيژن به وسيله هموگلوبين گلبولهاي قرمز است كه اكسيژن را از ريه گرفته و به تمام سلولهاي بدن مخصوصا مغز ميرساند. كمبود آهن در بدن موجب ميشود كه كودك و نوجوان دچار كمخوني گردد و كمخوني نيز باعث خستگي، تحريكپذيري و كاهش توجه ميشود. اگر كودك يا نوجواني مخصوصا در سنين ۱۰ تا ۱۸ سالگي دچار كمخوني و علائم افسردگي و بدخلقي گردد بايد به او آهن به شكل دارو و غذا داده شود تا افسردگي، خشم و بدخلقي او برطرف گردد.
غذاهايي كه داراي آهن ميباشند عبارتند از: گوشت قرمز، زرده تخممرغ، سبزيجات و عدس.
سلنيوم: بعضي از فلزات سنگين مانند سرب، جيوه، آرسنيك و كادميوم ممكن است از راه غذا و هوا وارد بدن كودكان شود و روي مغز آنان اثر سوء بگذارد. مخصوصا سرب كه موجب اختلال يادگيري، بيشفعالي و كاهش بهره هوشي ميگردد. سلنيوم مادهاي است كه اگر در بدن وجود داشته باشد به مواد سمي ميچسبد و آنها را از بدن دفع ميكند. بعضي از مواد غذايي كه داراي سلنيوم ميباشند عبارتند از:سبوس و جوانه گندم، حبوبات، ماهي، جگر و لبنيات.
ويتامين C : ويتامينC براي محافظت سلولهاي مغز و نخاع ضروري است. تحقيقات نشان داده است تغذيهاي كه داراي ويتامينC كافي باشد، ميتواند بهره هوشي كودك را افزايش دهد و ميزان سلامتي فكري و جسمي او را بالا ببرد. اين ويتامين معمولا در ميوهجات و سبزيجات (كيوي، مركبات، سبزيجات سبز، گوجهفرنگي و فلفل) وجود دارد. علاوه بر اينها ويتامينC به مقدار فراوان در توتفرنگي، پرتقال، گريپفروت، گوجهفرنگي، برگ كلم، گل كلم و سيبزميني وجود دارد.
ويتامينهاي گروه B : ويتامين( ۶ Bپيريدوكسين) براي تبديل اسيدهاي آمينه به واسطههاي شيميايي مغز لازم است. ويتامين۲۱B براي بافت مغز و براي ساخته شدنDNA وRNA سلولها و نيز ساخته شدن ديواره سلولهاي عصبي ضرورت دارد. ويتامينهاي گروهB در تمام دانهها، تخممرغ، سبزيجات سبز، گوشت، ماهي و مغزها وجود دارند.
ويتامينE : اين ويتامين مانند ويتامينC در محافظت سلولهاي مغز و همچنين براي اكسيژنرساني به مغز نقش دارد. اين ويتامين در روغنهاي گياهي وجود دارد. مخصوصا جوانه گندم سالمترين و بيشترين منبع اين ويتامين ميباشد.
موادغذايي مانند آبميوه، شكلات و دسرهاي شيرين كه به سرعت از رودهها جذب ميگردند، بهتر است بعد از غذاهاي اصلي به كودك داده شود تا قند آنها آهسته و بتدريج وارد سلولهاي مغز كودك گردد. ميانوعدههاي شيرين مخصوصا در مدرسه موجب ميشود كه يادگيري كودك كاهش يابد.
اگر كودك ميل دارد همراه غذاي ناهار خود شيريني و شكلات بخورد، بهتر است همزمان با سبزيجات، شيريني داده شود تا مواد قندي شيريني زود جذب نشود و مشكل يادگيري به وجود نيايد
منبع : جام جم آنلاین