پژوهش
پژوهش چیست ؟
یک فعالیت منظم که در نتیجه ی آن پاسخ هایی برای سوال های مورد نظر و مطرح شده در موضوع پژوهش به دست می آید. هدف تحقیق کشف و گسترش دانش و حقیقت و کنار زدن دیوارهای نادانی است .واژه پژوهش معادل فارسی کلمه تحقیق است .کلمه ی تحقیق از زبان عربی گرفته شده و به معنای
رسیدگی ،برسی،جستجو کردن و به عمق مطلبی پی بردن است .در واقع می توان گفت پژوهش یعنی جستجو برای کسب اگاه های جدید با استفاده از روش علمی .پژوهش تلاشی است که برای پی بردن به یک حقیقت ویا یافتن پاسخ یک سوال انجام می دهیم و برای دریافت پاسخ ،روشی را انتخاب می کنیم که ما را به نتیجه برساند. به عبارت دیگر پژوهش فعالیت های منظمی است که در جهت حل یک مشکل (اجتماعی ،علمی و … )انجام می شود.
پژوهش به شما این امکان را می دهد که فرضیه بسازید ،ایده ها را بررسی کنید،آزمایش کنید،دنبال راه حل ها بگردید،تصمیم بگیرید و مهمتر از همه ،در باره ی خود و دنیای اطراف خود مطالعه کنید.
اهمیت پژوهش در زندگی
انسان همیشه نسبت به دنیای اطراف خود کنجکاو است و می داند که نظم خاصی در جهان وجود دارد .او سعی می کند با تفکر و تحقیق متوجه حوادث و اتفاقات شود. درطول روز هزاران نفردر کشور های مختلف به صورت فردی وگروهی در مکان های مختلف مثل دانشگاه ها ؛ مدارس ،کارخانه آزمایشکاه ها ، به پژوهش می پردازند۰ دراین مراکز ، نیرو و وقت زیادی صرف این کار می شود ، تا آن ها در کار واهداف خود پشرفت کنند ۰ به عبارتی می توان گفت پژوهش سبب رشد علمی و فرهنگی می شود وانسان را از جهل وناآگاهی به علم می رساند وحقایق و واقعیت ها را آشکار می کند وراه رابرای حل مسایل ومشکلات پیچیده هموار می کند ۰ اگر به محیطی که در آن زندگی می کنید ،دقت نمایید ، متوجه می شوید در طول روز بعضی حوادث را می بینید وحس می کنید ، یعنی این که شما با برخی از حقایق اطراف خود آشنایی دارید ۰ ولی برای کشف بهتر حقیقت و واقعیت احتیاج به بررسی و مطالعه ی بیشتر و منظم تری دارید ، که این کار با تحقیق انجام می شود ۰
_ چگونه می توانیم یک پژوهشگر موفق باشیم ؟
اگر می خواهید پژوهشگر موفقی باشید ، باید ویژگی های زیر را در خود جستجو کنید :
*درباره ی سوال یا مساله ی خود چه قدر اطلاعا ت دارید ؟
*تا چه اندازه با روش های پژوهش آشنایی دارید ؟
*تا چه اندازه به موضوع پژوهش فکر می کنید و آن را نزد خود و گروه بررسی می کنید؟
*تا چه اندازه در انجام کاره ها صبر وحوصله و پشتکار دارید ؟
*تا چه اندازه واقع بین هستید ؟
*تا چه اندازه امانت دار وصادق هستید ؟
اگر صفات ذکر شده در شما وجود دارد از هم اکنون پژوهشگر موفقی هستیدو اگر بعضی ازاین ویژگی ها درشما وجود ندارد ، با بکار گیری نکات زیر
آن هارا در خود به وجود آورده یا تقویت کنید تا پژوهشگر موفقی شوید۰
_ درباره ی سوال یا مسا له ی خود چه قدر اطلاعات دارید ؟ محدود بودن مساله ی پژوهش از مهمترین ویژگی های یک پژوهش موفق است و انتخاب موضوعات وسوال های وسیع مانند بررسی زندگی موجودات زنده نشان دهنده ی آن است که پژوهشگر از وسعت کار بی اطلاع است ۰ برای انجام موفقیت آمیز یک پژوهش لازم است که پرسش یا پرسش های مشخصی را در مورد موضوع انتخابی خود مطرح کنید ۰ اگر پژوهشگر ی بتواند سوال خوبی مطرح کند ۰ مثل این است که نیمی از کار پژوهش را انجام داده واین کار کمک می کند تا پژوهشگر زود تر به مقصود خود برسد ۰ صفحه ۱
_ تا چه اندازه باروش های پژوهش آشنایی دارید ؟
پژوهش انواع مختلفی دارد که شما با دو نوع آن آشنا می شوید ۰
۱ –پژوهش تاریخی :
دراین نوع پژوهش موضوع معینی که در گذشته اتفاق افتاده مورد مطالعه قرار می گیرد پژوهشگر سعی می کند از طریق جمع آوری اطلاعات و سنجید ن آن درستی مطالب را بررسی کرده سپس این اطلاعات را در کنار هم قرار داده وپس از تفسیر ،آن ها را منظم کند
مثال : بررسی دوران کودکی حضرت محمد (ص)
برای بررسی این موضوع ،پژوهشگر کتاب های متعددی را جمع آوری و مطالعه کرده ، مطالب آن را می سنجد و سپس این مطالب و مطالبی را که از منابع دیگر به دست آورده کنار هم قرار می دهد و پس از مقایسه آن هارا دسته بندی و مطالعه می کند ۰
۲-پژوهش توصیفی :
دراین نوع پژوهش ، پژوهشگر سعی می کند یک موقعیت یا یک موضوع را به طور عینی ، واقعی و منظم توصیف کند ۰
مثال: بررسی وضعیت آلودگی هوا در شهر تهران
برای بررسی این موضوع پژوهشگر کتاب ،مجلات، مقالات، تصاویر، نمودار، گزارش اخبار و…… را مطا لعه کرده و با کنار هم قرار دادن مطالب سعی می کند یک گزارش از چگونگی و ضعیت آ لودگی هوای شهر تهران ارایه دهد ۰
_ تا چه اندازه به موضوع پژوهش فکر می کنید و آن را نزد خود و گروه بررسی می کنید ؟
موضوعی را که انتخاب می کنید باید مورد علاقه ی شما باشد و قصد کنجکاوی در آن را داشته باشید ۰ سعی کنید در مورد موضوع تحقیق سوال طرح کنید ۰
هر چه قدر سوال پژوهش محدود تر و مشخص باشد ، شما موفق تر هستید ۰
_ تا چه اندازه در انجام کارها صبر و حوصله وپشتکار دارید ؟
یک پژوهش موفق در یک شب به انجام نمی رسد ۰ با بر نامه ریزی دقیق ودر مدت زمان مشخص باید پژوهش را انجام داد۰ در انجام کارها صبروحوصله و پشتکار داشته باشد ۰ یک پژوهش عجولانه وبی برنامه ، خیلی سریع بی ارزشی خود را نشان می دهد ۰
_ تا چه اندازه واقع بین هستید ؟ زمانی که پژوهش یا پرسش هایی ذهن شما را در گیر می کند ، با ید با رغبت و شوق مسا له را پیگیری کنید۰ هدف از انجام یک پژوهش برنده شدن ، یا گرفتن یک جایزه نیست ، بلکه هدف آن است که شما به آگاهی هایی دست یابید و ارزش کشفیات و کار های خود را ببینید و بر دانسته های خود بیافزایید ۰
_ تا چه اندازه امانت دار و صادق هستید ؟
اگر مطالبی را از شخصی یا سندی به صورت مستقیم نقل می کنید ، مشخصات دقیق منبع را در قسمت منابع ویا پایین بنویسید ۰
پژوهش گروهی :پیشرفت فردی بدون کار گروهی ممکن نیست .کار گروهی به تبادل افکار و گسترش مهارت ها میدان می دهد.رعایت مقررات کار گروهی به تمام اعضای گروه این امکان می دهد تا در باره ی موضوع ،هدف ها و انتظارات خود دید مشترکی داشته باشند.این کار سبب تقویت احساس مسئولیت مشترک می شود .افرادی که در یک گروه کار می کنند باید با دقت هماهنگ شوند زیرا ممکن است در برابر انجام وظایف مقاومت کرده و پیشرفت را متوقف کنند،به هر حال در پژوهش های گروهی مهم این است که وقتی افراد دور هم جمع می شوند و گروه تشکیل می دهند، افکار و انتظارات خود را با هم مبادله کنند.این کار سبب بهبود کیفی و کمی پژوهش می شود .چرخش مسولیت ها برای کارها بدان معنی است که همه ی اعضا فرصت پیشرفت فردی را داشته باشند و به این ترتیب امکان انتقال تجربه فراهم می شود که از نظر تقسیم مسئولیت و اولویت بندی فعالیت ها بسیار مفید است . بنابر این ما پیشنهاد می کنیم که در پروژها ی تحقیقاتی به صورت گروهی کار کنید.
اجرای موفقیت آمیز مراحل پژوهش نیازمند موارد زیر است :
*علاقمندی و خلاقیت
*دقت در مشاهده و توصیف
*صبر و شکیبایی در انجام مراحل پژوهش
*صداقت و شهامت در انجام کار
بخش دوم
مراحل پژوهش
۱-انتخاب مساله و موضوع پژوهش
۲- جمع آوری اطلاعات
۳-بررسی و تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده
۴-جمع بندی و نتیجه گیری
۵-تهیه ی گزارش پژوهش
در انتخاب هر موضوع پژوهشی حداقل دو انگیزه وجود دارد :
۱-آن چه شما دوست دارید بدانید .
۲-آن چه شما نیازمند به دانستنش هستید.
مراحل پژوهش :
انتخاب مساله و موضوع پژوهش : اولین قدم در پژوهش ،انتخاب و مشخص کردن مساله است . “جان دیویی”در کتاب چگونه ما فکر می کنیم ” می گوید :”اولین مرحله ی پژوهش ،احساس وجود یک مشکل است ،به این معنی که پژوهشگر ،در کار خویش با مانع یا مساله ای رو به رو شده که در حل آن ابهام یا تردید دارد.”
بنابر این مساله احساس یک مشکل است که ذهن ما را به خود مشغول کرده وما به حل آن علاقمند می شویم و می خواهیم راه حل آن را بیابیم. هنگامی که چنین احساسی پیدا کنیم ، می توان گفت که موضوع پژوهش باید به صورتی باشد که قابل بررسی و تحقیق باشد .موضوع پژوهش را می توان از راه های مختلف مثلا با استفاده از تجارب شخصی ،زندگی روزمره و یا کنجکاوی در اطلاعات منتشره از سوی رسانه ها به دست آورد.
به طور کلی در انتخاب موضوع باید به موارد زیر توجه کرد:
*موضوع را محدود کنید:غالبا مسایلی که برای پژوهش انتخاب می شوند بسیار وسیع می باشند مثلا ممکن است موضوع تحقیق یک دانش آموز “موجودات زنده “باشد .این موضوع بسیار گسترده است و بررسی در باره ی آن وقت و انرژی زیادی لازم دارد. بنابر این لازم است که این موضوع را محدود کنیم .به طور مثال می توانیم از خود سوال کنیم که در باره ی کدام گروه از موجودات زنده می خواهیم تحقیق انجام دهیم ؟ودر نظر داریم در باره ی این گروه از موجودات زنده په چیز هایی بدانیم؟
*مورد علاقه باشد . صفحه۳
ممکن است شما برای انتخاب موضوع با والدین و یا معلمان خود مشورت کنید و از آن ها برای انتخاب موضوع کمک بگیرید.هرچند این نظر خواهی بسیار پسند یده است ولی توجه داشته باشید که در نهایت این شما هستید که باید روی این موضوع کار کنید .بنابر این بهتر است که موضوع انتخاب شده مورد علاقه ی شما هم باشد ،در غیر این صورت ممکن است انگیزه ی لازم برای ادامه کار را از دست بدهید . در واقع مهم ترین عامل برای گام برداشتن در راه پرفراز و نشیب پژوهش است .
*آن را بدون عجله و شتاب زدگی انتخاب کنید.
توصیه می شود که قبل از انتخاب موضوع ،کمی در باره ی آن برر سی و پرس و جو شود و از تصمیم گیری عجولانه خوداری گردد. هم چنین می توانید دو یا چند موضوع را در نظر گرفته و سپس بعداز تحقیق و بررسی یکی از آن ها را انتخاب کنید.بهتر است موضوع پژوهش برای پژوهشگر کاملا معنادار باشد .هم چنین از انتخاب موضاعاتی که نیاز به اطلاعات تخصصی دارد خودداری کنید.مطرح کردن سوال در باره موضوع پژوهش به شما کمک بسیاری می کند . مثلا اگر موضوع پژوهش شما در باره ی با کتری ها ا ست می توانید با مطرح کردن سوالاتی نظیر سوالات زیر راه را برای ادامه ی کار روشن و هموار سازید.
*ساختمان یک باکتری چگونه است ؟
*باکتری ها چگونه تولید مثل می کنند./
*باکتری های مفید و بیماری زا کدامند؟
عنوان پژوهش باید کاملا معین وتعریف باشد ،نظم وترتیب و کاربرد صحیح کلمات در عنوان پژوهش مهم است .
از مفید بودن موضوع خود مطمئن شوید
موضوعی را برای پژوهش انتخاب کنید که بدانید نتایج آن برای ا فراد جامعه سودمند است و در واقع حاصل پژوهش شما پرسش یا پرسش های را پاسخ می دهد که مطالب جدید و تازه ای در آن ها وجود دارد.
توانایی خود را در نظر بگیرید
این توانایی ها شامل موارد زیر می باشد:
*توانایی علمی و اطلاعات قبلی
**مقدار زمانی که می توانید صرف پژوهش کنید
***افرادی که می توانند در این پژوهش به شما کنند
****منابعی که می توانید از آن ها اطلاعات به دست آورید و نیز مکانهایی که می توانید از آن ها بازدید به عمل آورید.
_ پیشنهاداتی برای انتخاب موضوع در دروس مختلف :
در درس ریاضی توجه به اندازه گیری ها و دقت در اندازه گیری می تواند زمینه ی پژوهش های منا سب وعلمی باشد ۰ مثلاٌ اندازه گیری حجم کلاس های مدرسه ، حجم مصرف آ ب ماهیانه و سا لانه ، نسبت تقریبی فضای مدرسه برای هر دانش آ موز و یا پژوهشی در مورد زندگی یک ریا ضیدان ۰
در درس مطا لعات اجتماعی مقایسه جوامع گوناگون ( سنتی و غیر سنتی ، مذهبی و غیر مذهبی و………)
_ اهداف پژوهش :
در پژوهش اهداف به دو صورت کلی و جزئی مطرح می شود :
۱-هدف کلی : دروافع منظور و مقصود نهایی از انجام پژوهش است وبه طور مستقیم از عنوان پژوهش گرفته می شود ۰ صفحه ۴
۲-اهداف جزیی : پژوهش از اهداف کلی استخراج می شوند ۰ در حقیقت پژوهشگر با بیان این اهداف ، دقیقاٌ می گوید که در این پژوهش ، چه انجام می شود و چه نمی شود ۰
مثال :
موضوع : بررسی وضعیت آ لودگی هوای شهر تهران
هدف کلی :
شناخت وضعیت آلودگی در شهر تهران
اهداف جزیی:
۱-شناخت مهم ترین علل آلودگی هوای شهر تهران
۲-شناخت مسایل و مشکلات ناشی از آلودگی هوا در شهر تهران
۳- ارایه ی راه حل هایی برای کاهش آلودگی هوای تهران
اهداف جزیی را می توان به صورت جملات سوالی نوشت که در این صورت به آ ن ها سوالات پژوهشی گفته می شود ۰
-سوالات پژوهش
۱-مهم ترین علل آ لودگی هوا در شهر تهران چیست ؟
۲-مسایل و مشکلات ناشی از آ لودگی هوا در شهر تهران چیست ؟
۳-چه راه حل هایی بری کاهش آ لودگی هوا در شهر تهران وجود دارد ؟
فرضیه های پژوهش :
فرضیه ی پژوهش عبارت از یک حدس یا احتمال یا یک تصور ذهنی پژوهشگر پیش از انجام پژوهش در مورد نتایج آن به عمل می آورد ۰ در واقع پژوهشگر به نوعی ، پیش بینی می کند ۰
مثلاٌ در ارتباط با مثال قبلی فرضیه های پژوهش می تواند به صورت زیر بیان شود ۰
فرضیه ها :
۱- مهم ترین علل آ لودگی هوا در شهر تهران استفاده از و سایل نقلیه ی شخصی و دود حاصل از کارخانه ها است ۰
۲- مسایل زیست محطی ، مهم ترین مشکل ناشی از آلودگی هوا در شهر تهران است ۰
۳- استفاده از وسایل نقلیه ی عمومی و انتقال کارخانه ها راه حل هایی برای کاهش آ لودگی هوا در شهر تهران است ۰
۲-جمع آوری اطلات :
یکی از عوامل مهم و ضروری هر پژوهشی مطالعه منابع مربوط به موضوع پژوهش است و آن عبارت است از بررسی کتاب ها ، جزوه ها ، مجلات ،روزنامه ها ، شبکه جهانی اینترنت و… که به طور مستقیم یا غیر مستقیم با موضوع پژوهش ارتباط دارد و به شما کمک می کند تا مسا له را بهتر شناسایی کنید ۰ صفحه ۵
منابع پژوهش
۱-دایره المعارف ها ، فرهنگ نامه ها ، زندگی نامه ها ، روزنامه های مختلف ، کتاب ها ، نمودار ها ، آ مارها ، نقشه ها ، کتاب های درسی سال های
مختلف ، نشریات مختلف ،عکس ها و تصاویر و …
۲-نوار ، فیلم ، CD وسایت های مختلف اینترنتی
۳-مکان هایی برای بازدید مانند کتاب خانه ها ، موزه ها ، انجمن های علمی ، آ زمایشگاه ها ، دفاتر پژوهشی ، ساز مان های علمی ، باغ وحش ، مزارع
گل وگیاه ، کارخانه های تولیدی ريال مراکز پژوهشی وزارنخا نه ها و….
۴-متخصصین مانند معلمان ، استادان دانشگاه ، تکنسین ها ، دانشجویان ، کشاورزان ، دوستان و همسایگان و….
روش های جمع آوری اطلات
الف) مصاحبه
مصاحبه به معنای با کسی صحبت کردن است ، البته نه همان صحبت کردن معمولی بلکه مصاحبه شکل و منظم و برنامه ریزی شده ی آن است ودارای هدف
معین و مشخصی بود ، که در انتها به جمع آ وری اطلاعات منجر می شود اهمیت روش مصاحبه یا هنر آن ، ایجاد فضایی آزاد و صمیمانه است ۰
نکاتی که باید در مصاحبه رعایت شود :
*مصاحبه شونده از مصاحبه کردن راضی باشد ۰
*مصاحبه گر باید از هدف و منظور مصاحبه به خوبی آگاه باشد تا بتواند جهت ومسیر مصاحبه را هدایت کند ۰
*مصاحبه گر باید قبل از شروع مصاحبه محیطی آرام و صمیمی برا ی مصاحبه شونده فراهم آ ورد ۰
* اگر عقاید مصاحبه شونده با مصاحبه گر متفاوت باشد ، مصاحبه گر نباید در قبو لاندن عقاید خود اصرار کند ۰
*مصا حبه گر به جای زیاد صحبت کردن باید بیشتر گوش بدهد ۰ تا بتواند اطلاعات وسیع تری به دست آورد ۰
*سوالات مصاحبه بر اساس اهداف و فرضیه های پژ وهش طراحی شود ۰
*مصاحبه گر از همان ابتدا ی شروع مصاحبه اطمینان لازم نسبت به محر مانه بودن محتوای مصاحبه را به مصا حبه شونده بدهد ۰
ب) شما در زندگی روزانه خود چیز هایی را می بینید ولی همه ی این دیدنی ها مشاهده نیست ، مشاهده زمانی صورت می گیرد که مشاهده گر دارای هدف ومقصودی باشد ۰ به عبارت دیگر درمشاهده ، چیزی را مورد نظر قرار می دهیم تا بتوانیم اطلاعاتی در مورد آ ن به دست آ وریم ۰
مشاهده اگر با دقت و با استفاده از وسایلی مانند ذره بین ، دور بین عکاسی ، فیلم برداری ، ضبط صوت و….صورت پذیرد روش خوبی در گرد آ وری اطلاعات است ۰
رعایت نکات زیر در روش مشاهده لازم است :
*یاد داشت برداری کامل از مشاهدات
*مرور و تصحیح یاد داشت ها در اولین فرصت ۰ صفحه ۶
*دخالت ندادن دانسته های قبلی و اطلاعات شخصی در یاد داشت ها ۰
ج) روش پرسش نامه
این روش در پژوهش های وسیع و یا جمعیت های زیاد به کار می رود ۰ پژوهشگر بر حسب هدف هایی که دارد از انواع مختلف پر سش نامه استفاده می کند ۰
پرسش نامه از نظر شکل پرسش ها به دو دسته تقسیم می شود :
(۱)پرسش نامه ی آزاد یا باز (۲)پرسش نامه ی محدود یا بسته
در پرسش نامه ی آ زاد ، پاسخ دهنده عقاید و افکار خود را به طور دلخواه بیان کرده و درمیزان پاسخ محدودیتی ندارد ولی پر سش نا مه ی محدود ، برای
هر پرسش تعدادی پاسخ از قبل معین شده و پاسخ دهنده باید با علامت ×در مقابل یکی از پاسخ ها نظر خود را مشخص کند ۰ (مانند سوالات چهار گزینه)
نکاتی که باید در نوشتن پرسش نامه رعایت کرد :
*علت تنظیم پرسش نامه ها و هدف مورد نظر برای پاسخ دهنده توضیح داده شود ۰ در واقع پر سش نامه باید مقدمه ای روشن و واضح داشته با شد ۰
*برای ایجاد انگیزه پرسش های ساده در ابتدا قرار گیرد ۰
*پرسش های اولیه جالب باشد ۰
*بین سوالات رابطه ی منطفی بر قرار باشد ۰
*جواب های مشخص و قاطع برای سوالات وجود داشته باشد ۰
*تعداد پرسش ها محدود و جواب کوتاه باشد ۰
* واژ ه ها و اصطلاحات نا مفهوم در پر سش ها به کار برده نشود ۰
*از طرح سوال های طولانی در پرسش نامه پرهیز شود ۰
*سوال ها قابل فهم و خالی از هر گونه اشکال باشد ۰
* جز در موارد خیلی ضرو ری از پرسیدن نام پاسخ دهنده خوداری شود ۰
پرسش ها کا ملا ٌ دسته بندی و هر دسته در ارتباط با یکی از اهداف یا سوالات یا فر ضیه های پژوهش باشد ۰
*به علت سختی در استخراج نتایج و پراکندگی بیش از حد اطلاعت از پرسش نا مه های آ زاد تا آن جا که ممکن است کمتر استفاده شود ۰
*همواره هدف ، سوالات و فرضیه های پژوهش مورد توجه قرار گیرد ۰
*هر جا لازم است برای پاسخ راهنمایی کافی نوشته شود ۰
کتاب خانه :
هر پژوهشگری قبل از شروع پژوهش و هنگامی که به موضوعی ویژه برای پژوهش علاقه مند می شود نا چار است به کتاب خانه مراجعه کند ۰ در پاره ای
از پژ وهش ها ی تاریخی پژ وهشگر حدود ۸۰ الی ۹۰ درصد از اطلا عات خود را از طریق مطا لعات کتاب خانه ای به دست می آ ورد ۰
معمولاٌ کتاب خانه ها به دو گونه ی مختلف تقسیم می شوند : صفحه ۷
(۱)کتاب خانه های سنتی (۲)کتاب خانه های آزاد
در کتاب خانه های سنتی که هیچ کس جز کتاب دار حق ورود به محو طه ی کتاب ها را ندارد ، پژو هشگر با ارایه ی مشخصات کتاب مورد نظر به کتاب
دار ، کتاب را در یافت می کند۰ ولی در کتاب خانه های آ زاد که پژوهشگر نا چار است شخصاٌ به دنبال کتاب مورد نظر در محوطه ی کتاب ها
به جستجو بپردازد ، باید از نوع چیدن کتاب ها در قفسه ها آگاهی داشته باشد۰ البته در این کتاب خانه ها نیز کتاب دار اورا در یافتن کتا ب مورد نظر
یاری خواهد کرد ۰ مطلب دیگری که در پیدا کردن کتاب د رکتاب خانه ها حایز اهمیت است ، کارت ها یا برگ های شناسایی کتاب ها می باشد که در
آن ها مشخصات کتاب مانند نام کتاب ، نام نویسنده یا مترجم و نام موضوع نوشته شده است ۰
معمولاٌ در کتاب خانه ها بر گ ها ی شناسایی کتاب ها به سه روش طبقه بندی می شوند :
(۱)طبقه بندی بر حسب موضوع کتاب
(۲)طبقه بندی بر حسب نام کتاب
(۳)طبقه بندی بر حسب نام نویسنده یا مترجم
در هر کدام از این سه روش طبقه بندی ، کارت ها بر اساس حروف الفبا تنظیم و نگه داری می شود ۰
نکات مورد توجه در انتخاب کتاب مناسب
(۱)نویسنده کتاب : در هر جامه معمولاٌ برخی از نویسندگان به عنوان چهر ها ی شاخص و مطمئن شناخته می شوند ۰ به هر حال به دلیل سابقه درخشان یا فعالیت زیاد … می توان به کتاب آ نان اطمینان داشت ۰
(۲)انتشارات: موسسات انتشاراتی در هر کشور به عنوان یک مرکز فرهنگی محسوب می شوند ۰ به همین جهت در انتخاب کتاب باید به سا بقه ی فرهنگی و
هم چنین زمینه فعالیت آ ن موسسه نیز توجه داشت ۰
(۳)معرفی و نقد و بررسی مجلات و روزنامه ها : معمولاٌ پس از چاپ هر کتاب نسبت به معرفی و نقد و بررسی آن در جراید کثیر الانتشار اقدام شود ، بنابر
این با توجه به امتیازات و نکات ضعف ارایه شده توسط جراید ، می توان به انتخاب آن اقدام کرد ۰
(۴)معرفی توسط مراکز : در حال حاضربسیاری از مراکز که دارای بخش بررسی آثار می باشند جهت راهنمایی مخاطبین خود سعی دارند بهترین
کتب به چاپ رسیده را معرفی کنند ۰ بنابر این اگر کتابی توسط چند مرکز معتبر به عنوان کتاب مفید تشخیص داده شد می توان نسبت به مطلوب بودن آ ن
اطمینان حاصل کرد ۰ مثلاٌ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و اداره کل فرهنگی و هنری امور تربیتی ۰
(۵)تیراژ بالا و چاپ های متعد د : میزان استقبال از یک اثر می تواند شاخص هر چند نسبی ولی قابل توجه در اطمینان به یک اثر تلقی شود ۰
نحوه ی خلا صه کردن
برای خلاصه کردن ابتدا متن را به طور دقیق مطالعه ، سپس سعی کنید در ذهن خود متن را تشریح کرده و آن گاه خلاصه آن را به روی کاغذ بیاورید
توجه به نکات زیر در خلاصه کردن ضروری می باشد : *در خلا صه کردن سعی شود به اصل مطلب لطمه ای وارد نشود ۰
*یک پارچگی و نظم کتاب را فراموش نکنید ۰
*اصل امانتداری را حفظ کنید ۰ صفحه ۸
فیش برداری :
فیش برداری عبارت است از این که محقق در موقع خواندن کتاب و نشریات مختلف نکاتی را که به نظرش مهم می آید و به موضوع تحقیق ربط دارد ، در برگه های کوچکی به نام فیش بنویسد ۰
در هر فیش اطلاعاتی مانند : نام کتاب ، نام نویسنده ، نام انتشارات ، سال انتشار و شماره ی صفحه نوشته شده است ۰ این فیش ها علاوه بر صرفه جویی در و قت به طبقه بندی کردن اطلاعات جمع آ وری شده نیز کمک می کند ۰
۳-بررسی و تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آ وری شده :
در این قسمت که در واقع هسته ی اصلی تحقیق است با ید اطلاعاتی را که از منابع مختلف به دست آورده اید بررسی و تجزیه و تحلیل کنید در حقیقت در این بخش شما در صدد پاسخ گویی به سوال یا سوالات پژوهش هستید ۰ در صورتی که فیش برداری کرده باشید در این قسمت کار شما آسان خواهد بود
جداول ، تصا ویر ، و نمودار ها در این برر سی به شما بسیار کمک خواهند کرد ۰ سعی کنید اطلاعاتی را که از چند منبع مختلف به دست آ ورده اید با یک دیگر مقایسه کنید ودر باره ی شباهت ها و تفاوت ها ی موجود ، قضاوت کنید ۰ در این مر حله باید در باره ی درستی یا نادرستی فر ضیه ها تصمیم گیری کنید ۰
در تجزیه و تحلیل وسپس تفسیر اطلاعات کسب شده نمی توان با قاطعیت گفت که اطلاعات به دست آ مده چیزی را ثابت می کند ۰ بلکه می توان گفت : «اطلاعات به دست آ مده چنین نشان می دهد » ،« این طور به نظر می رسد » ، « امکان دارد » ، « پیشنهاد می شود » ، « می توان حدس زد » ، « احتمال دارد » و غیره ۰
نمودار ها :
شنیده اید که می گویند : « یک تصویر خوب ارزش هزار کلمه را دارد ۰ » با دیدن یک نمودار در یک نگاه می توان به بسیار ی از ویژگی های مجموعهای از اطلاعات پی برد ۰ نمودار وسیله ای است که اطلاعات عددی و آ ماری را به صورت منظم نشان می دهد ۰ استفاده از نمودار باعث می شود تا نتایج پژوهش به روشنی و آسانی فهمیده شده و بر اعتبار پژوهش افزوده شود ۰
نمودار ستونی یا میله ای :
نمودار های ستونی را می توان به صورت عمودی یا افقی رسم کرد ۰ توجه داشته با شید که ستون ها با هم برابر و طول آ ن ها متناسب با عدد داده شده باشد ۰ در نمودار های ستونی معمولاٌ ستون ها با فاصله واز هم جدا هستند ، ولی می توان ستون هارا بی فاصله وبه هم پیوسته نیز رسم کرد ۰
نمودار دایره ای
یکی دیگر از نمودار هایی که اطلاعات موجودرا به سرعت در معرض دید قرار می دهند ، نمودار دایره ای است ۰ در این نوع نمودار شعاع های دایره به طور عمودی کشید ه می شوند و بخش های تشکیل دهنده نمودار در جهت حرکت عقربه ی ساعت از بزرگ به کوچک تنظیم می شود ۰ در یک دایره ی ۳۶۰ درجه ای نسبت عددها ، بر حسب تعداد درجه های هر یک از بخش های نمودار مشخص می شود ۰ در صورتی که برای نوشتن توضیحات در داخل بخش های نمودار جای کافی نباشد ، می توان با گذاشتن پیکان هایی مطالب را در خارج از نمودار نوشت ۰
نمودار خطی :
هنگامی که اطلاعات عددی به صورت پیوسته می باشد ، باید از نمودار های خطی استفاده کرد ۰ تنظیم اعدادبر روی محور افقی از چپ به راست وبر روی محور عمودی از پایین به بالا صورت می گیرد و همواره باید نقطه صفر مشخص شود و مقیاس فواصل مساوی باشد ۰ برای رسم نمودار های خطی می توانید از کاغذ های شطرنجی مخصوص استفاده کنید
نمودار نقشه ای : در این نمودار ابتدا نقشه اصلی مانند نقشه ی شهر ، استان ، کشور یا ….. را باید رسم کرده و سپس با علامت گذاری ، رنگ کردن یا ……می توان مواردخاص مانند توزیع جمعیت ، فضای سبز فضای کشاورزی ، تا سیسات و …. را روی نقشه مشخص کرد ۰ صفحه ۹
در استفاده از نمودارها به موارد زیر توجه کنید :
۱-عنوان نمودار در زیر آن نوشته شود ۰
۲-نمودار ها نباید پیش از توضیحات متن بلکه با ید پس از توضیحات متن بلکه باید از توضیح مطالب ارایه گردند ۰
۳-استفاده زیاد از نمودار ها به جای آ نکه به وضوح مطا لب کمک کند از روشنی آ ن ها می کاهد ۰
۴اطلاعات عددی که نمودار با توجه به آ ن ها رسم شده است در صورتی که در خود نمودار گنجاند نشده باشد ، با ید همراه با نمودار و در یک جدول ارایه شود ۰
۵-نمودار باید به گونه ای باشد که بدون استفاده از توضیحاتی در متن آ مده است قابل فهم باشد ۰
جداول :
یک روش بسیار سودمند وساده برای طبقه بندی اطلاعات و نتایج حاصل از پژوهش ،تهیه ی جدول می باشد ۰ خواننده گزارش با استفاده از جداول می تواند انبوهی از اطلاعات را به سرعت فهمیده و تفسیر کند ۰
در به کار بردن و تنظیم جداول نکات زیر را رعایت کنید :
*جداول خوب باید ساده باشند و اطلاعات محدودی در آن ها وجود داشته باشد ۰ بنابر این توصیه می شود که به جای استفاده از اطلاعات زیاد در یک جدول این اطلاعات در چند جدول گنجانده شوند ۰
*جداول باید شماره داشته باشند ۰ در متن گزارش نیز هنگام اشاره به جداول از این شماره ها استفاده شود و از ذکر عبارتی مانند « جدول زیر »یا «جدول » خودار شود
* تا جایی که امکان دارد باید سعی شود ، جدول در یک صفحه باشد ۰ در صورتی که نا گز یر قسمتی از جدول در صفحه بعد قرار گیرد باید عنوان های مربوط به هر یک از ستون های جدول در صفحه بعد نیز ذکر شود ۰
جدول فراوانی :
در بسیاری از فعالیت های پژوهشی ، اعدادو ارقامی به دست می آ ید که لازم است این اعداد در جداولی تنظیم شود ۰ یکی از این جداول ، جداول فراوانی است،
میانگین : شما معدل خود را بارها حساب کرده اید ، برای این کار نمرات را جمع کرده و بر تعداد آن ها تقسیم می کنید ۰ در واقع میانگین یعنی معدل داده ها
۴- جمع بندی و نتیجه گیری
در این بخش شما باید نتایج کلی و پاسخ های قطعی که از بررسی و تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آورده اید را ارایه دهید وعقیده و نظر خودرا درباره ی آن ها بیان کنید ۰ در واقع باید مراحل کار تحقیقی خود را از ابتدا تا انتها مرور کرده و آن ها را با نظم خاص مرتب کنید ۰ عصاره وچکیده ی کار خود را نیز تهیه کنید ۰
۵-تهیه ی گزارش تحقیق: شکل و سبک نوشتن گزارش تحقیق ،معمولاٌ از یک الگوی نسبتاٌ استاندارد شده پیروی می کند که به شما پیشنهاد می کنیم تا حد امکان از چهار چوبی که ارایه می شود پیروی کنید ۰
صفحه عنوان :
روی جلد و هم چنین صفحه اول گزارش که دقیقاٌ مانند جلد است وبه آن صفحه ی عنوان گفته می شود ، باید موارد زیر را بنویسید :
(۱)موضوع پژوهش
(۲)نام پژوهشگر یا پژوهشگران صفحه ۱۰
(۳)نام دبیر یا دبیرا ن راهنما
(۴)نام مدرسه
(۵)سال تحصیلی
تذکر : موضوع پژوهش باید با خط درشت ودر وسط صفحه با رعایت فاصله ها ی مساوی از دو طرف نوشته شود وبقیه ی عناوین زیر آ ن با خط ریز نوشته شود ۰
بسم الله الرحمن الرحیم
معمولاٌبرای تبریک بعداز صفحه ی روی جلد صفحه را به نام خداوند متعال در ابتدای تحقیق می آ ورند ۰ بهتر است برای این که کار زیبا تر باشد ، از شیوه های هنر ی استفاده شود ۰
تشکر و سپاس
دانش آ موزان در صفحه ای با عنوان تشکر و سپاس از کسانی که در مراحل مختلف تحقیق به نحوی او را در امور مختلف پژوهش یاری داده اند ، تشکر و قدر دانی می کنند که اگر نحوه یبان جملات خلا قانه و ادبی باشد ۰
تقدیم به
جمع آ وری و نوشتن پژوهش ، حاصل یک تلاش پیگیر و پر زحمت می باشد ، لذا بهتر است دانش آ موزان پژو هشگر آن را به عزیز ترین نزدیکان و کسان خود تقدیم کنند و بد ین وسیله توجهات خود را به آ نان نشان دهند و ارزش آن ها را نگه دارند ۰ این متن نیز می تواند ادبی و هنر ی باشد ۰
فهرست مطا لب
در این صفحه خواننده با سر فصل های کلی پژ وهش آ شنا می شود ودیدی کامل نسبت به آ ن چه در پروژه آمده ، پیدا می کند ۰ البته لازم است که شما از قبل مطالب خود را فصل بندی و برای هر فصل یا بخش ، عنوانی انتخاب کرده باشید احتمالاٌ هر فصل یا بخش خود شامل زیر مجموعه هایی است ، فهرست باید به گونه ای باشد که با کمک آن موضوع مورد نظر خود را به راحتی بتوان یافت ۰ در این قسمت نباید جزییات بیش از حد آ ورده شود زیرا موجب تکراری شدن و زیادشدن حجم صفحات می شود ۰
لازم است عنوان هر فصل را با خط درشت و تقسیمات هر فصل را با خط ریزتر در زیر آن درج کنید و روبه رو ی هر کدام شماره ی صفحه آن را بنویسید
هم چنین می توان فهرست اشکال و نمودار ها را نیز در پایان فهرست عنا وین آ ورد ۰
مقد مه گزارش
بخش نخست هر گزارش مقدمه است که در آن هدف از نوشتن پژوهش انگیزه و علت انتخاب موضوع و خلا صه ای از کل پژو هش ارایه می شود ۰
پژوهشگر در مقدمه می تواند اهمیت و ضرورت موضوع را نشان دهد
نکته اساسی این است که مقدمه نبا ید بیش از حد طولانی باشد و مطا لب اضافه در آ ن آ ورد ه شود ۰
سا زمان اصلی گزارش :
بعد از نو شتن مقدمه ، باید پیکره ی اصلی گزارش پژوهش خود را به طور معنادار و منظم پشت سر هم بنویسید ۰
معمولاٌ این کار در پنج فصل انجام می شود : صفحه ۱۱
در فصل اول به بیان مساله و اهمیت آ ن اهداف کلی و اهداف جزیی پژوهش ، سوالات و فرضیه های پژو هش پرداخته می شود ۰
در فصل دوم مروری بر پیشینه ی مربوط به به پژوهش شده و تحلیلی از پژوهش های انجام شده در زمینه ی موضوع مورد نظر صورت می گیرد -۰
در فصل سوم روش اجرای پژوهش ، روش های جمع آ وری اطلاعات ، ابزار ها و وسایل جمع آ وری داده ها توصیف می شود ۰
در فصل چهارم اطلاعات و داده های ارایه شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد ۰
در فصل پنجم نتایج و یافته های حاصل از پژوهش بیان می شود ۰
فهر ست منابع :
در انتهای تحقیق در یک صفحه ی جدا گانه با ید منابع مورد استفاده ی خود را به تر تیب حرو ف الفبا ثبت کنید ۰
معمولاٌ فهرست منابع به صورت زیر ارایه می گردد ۰
نام خانوادگی مولف ، نام مولف ، نام کتاب ، محل انتشار ، نام ناشر ، سال انتشار ، در صورتی که کتاب تر جمه شده با شد نام متر جم نیز ذکر می شود ۰
رعایت قوانین و قواعد دستور زبان در نوشتن گزارش تحقیق :
گزارش پژوهش باید روشن و دور از ابهام و صریح با شد و به زبانی ساده نوشته شود در نوشتن کلمات و اصطلا حات باید از قواعد متداول در زبان فارسی استفاده کرد واگر معنای لغت را نمی دانید می توانید به یک فرهنگ لغت مراجعه کنید و معنای آ ن را بیا بید و آن را به صورت زیر نویس برای خواننده توضیح دهید ۰
چگونه یک گزارش کتبی بنویسیم ؟
یک عنوان انتخاب کنید :
*۱-عنوانی را انتخاب کنید که به آ ن علا قه دارید ۰
*۲-در باره ی این عنوان آ نچه که می دانید بنویسید ۰ *۳- یک روش برای ارایه گزارش خود انتخاب کنید ۰
۴- عنوان را بررسی کنید :
*۵-پرسش هایی را که می خواهید در گزارش پاسخ دهید بنویسید ۰
*۶-از منابع مختلف اطلا عات را جمع آ وری کنید ۰
*۷- در زیر هر پرسش پا سخ مر بو طه ی آ ن را بنویسید ۰
*۸-عنوان ، نویسنده و صفحه ی هر منبع را بنویسید ۰
۹- اطلاعات خود را سا زمان دهید : ۱۰پیش نویس گزارش را تهیه کنید ۰ ۱۱-حقایق را مر تب کنید به طوری که خواننده ، آ ن هارا بفهمد ۰*۱۲- اگر به اطلا عات بیش تری نیاز دارید ، تحقیق کنید ۰ ۱۳- گزارش خود را تجد ید نظر کنید : ۱۴-*گزارش خود را خوش خط بنویسید۰ ۱۵*از هم کلاسی خود بخوا هید آن را بخواند.
*۱۶-از هم کلاسی خود بخوا هید نا رسایی ها را مشخص کند ۰ *۱۷-تغیرات نهایی خود را انجام دهید ، سپس گزارش نهایی خود را بنویسید ۰
۱۸-کوشش های پژ وهشی پژو هشگر با پایان یا فتن مراحل پژوهش خا تمه نمی پذیر د ۰ ۱۹پژوهشگر مسئولیت نهایی دیگری به عهده دارد و آ ن عبارت است از مطلع کردن دیگران از یا فته های پژوهشی . بقیه مطالب بحث بژوهش، در مرحله بعد با عنوان مسایقه پژوهش ۲ ارسال خواهد شد.
نویسنده مطالب :مدیر پژوهش سرای دانش آموزی و مسول کتابخانه پژوهش سرا